آمپول هوا، بهای آزادی‌خواهی شاعر دهان‌دوخته

محمد فرخی یزدی از شاعران به نام مشروطه و دوران رضا شاه، شاعری است که جان خود را در راه عقیده‌اش گذاشت. فرخی یزدی که یکبار دهانش توسط عمال حاکم یزد دوخته شده بود، سرانجام جانش توسط احمد احمدی پزشک دربار رضا شاه ستانده شد. گزارش زیر به زندگی سیاسی و ادبی این شاعر می‌پردازد.

به گزارش خبرنگار تاریخ و اندیشه ایران اکونومیست، محمد فرخی یزدی طبع شعر خود را ناشی از اشعار سعدی به ویژه این رباعی او می داند:

گر در همه شهر، یک سرِ نیشتر است/ در پای کسی رَوَد که درویش‌تر است

با این همه راستی که میزان دارد/ میل از طرفی کند که آن بیشتر است

سراینده شعر فوق، میرزا محمد فرخی یزدی مشهور به تاج الشعرا، ۱۲۶۸ خورشیدی به دنیا آمد و بنا بر اسناد، ۲۵ مهر ۱۳۱۸ به دستور رضاشاه و با آمپول هوای پزشک احمدی، پزشک تجربی ای که بیش از ۶ کلاس درس نخوانده بود و جان مخالفان شاه را می گرفت، به قتل رسید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اخراج به خاطر نقد معلمان و مدیران

او که علوم مقدماتی را در یزد و سپس مکتب‌خانه و در نهایت در مدرسه مرسلین انگلیسی یزد خواند. در سن ۱۵ سالگی به دلیل شعرهایی که بر ضد معلمان و مدیرات مدرسه سرود، از مدرسه اخراج شد.

هرگز دلم برای کم و بیش غم نداشت / آری نداشت غم که غم بیش و کم نداشت

در دفتر زمانه فتد نامش از قلم/ هر ملتی که مردم صاحب قلم نداشت

در پیشگاه اهل خرد نیست محترم/ هر کس که فکر جامعه را محترم نداشت

باآنکه جیب و جام من از مال و می تهی ست/ ما را فراغتی ست که جمشید جم نداشت

انصاف و عدل داشت موافق بسی ولی/ چون فرخی موافق ثابت قدم نداشت

شعر فرخی در میان شاعران متقدم بیش از همه از مسعود سعد سلمان متاثر است. فرخی البته در سرودن غزلیات عاشقانه نیز مهارت داشته است. مثلا یکی از غزلیات او مورد استقبال شعرای فارسی زبان به ویژه شعرای بزرگ افغانستان نظیر قاری عبدالله خان و امیرعمرخان قرار گرفت.

حسین مکی مورخ و نماینده چند دوره مجلس شورای ملی درباره او می گوید: مقام فرخی در غزل‌سرایی [را باید] دریابند. مرگ وی یکی از ضربات سهمگین بر پیکر دل‌فریب ادب و درشت سیلی بر چهره زیبای سخن است و فقدان ادبی جبران‌ناپذیر به‌شمار می آید، زیرا این قبیل اشخاص در هر عصری خود به خود پیدا نمی‌شوند و قرن‌ها می‌گذرد تا چنین افرادی پا به عرصه ظهور گذارند.

پزشک احمدی

جنگ ناخدای استبداد با خدای آزادی

اما آنچه نام فرخی یزدی را در بین مردم بر سر زبان ها انداخت، اشعار سیاسی اوست؛ نه غزلیات عاشقانه اش. این غزل سیاسی فرخی در کتب درسی ایرانیان نیز جایگاه ویژه ای دارد:

آن زمان که بنهادم سر به پای آزادی/ دست خود ز جان شستم از برای آزادی

تا مگر به دست آرم دامن وصالش را/ می دوم به پای سر در قفای آزادی

با عوامل تکفیر صنف ارتجاعی باز/ حمله میکند دایم بر بنای آزادی

در محیط طوفان زا، ماهرانه در جنگ است/ ناخدای استبداد با خدای آزادی

شیخ از آن کند اصرار بر خرابی احرار/ چون بقای خود بیند در فنای آزادی

دامن محبت را گر کنی ز خون رنگین/ می توان تو را گفتن پیشوای آزادی

فرخی ز جان و دل می کند در این محفل/ دل نثار استقلال، جان فدای آزادی

حرکت برخلاف جریان حاکم

فرخی که از هواخواهان سرسخت حزب دموکرات در شهر یزد بود، در نوروز سال۱۲۹۷ شمسی، برخلاف سایر شعرای شهر که معمولاً قصیده‌ای در مدح حاکم و حکومت وقت می‌ساختند، شعری سرود و در مجمع آزادیخواهان یزد خواند. در پایان این شعر ضمن بازخوانی تاریخ ایران، خطاب به ضیغم‌الدوله قشقایی حاکم یزد چنین گفت:

خود تو می‌دانی نی ام از شاعران چاپلوس/ کز برای سیم بنمایم کسی را پای‌بوس

لیک گویم گر به قانون مجری قانون شوی/ بهمن و کیخسرو و جمشید و افریدون شوی

رضاشاه و پسرش محمدرضا. رضا شاه انتقادات فرخی یزدی را برنتابید

این شعر، خون حاکم یزد را به جوش آورد و دستور داد تا دهان فرخی را با نخ و سوزن بدوزند و او را به زندان بیاندازند اما مردم یزد که برای او احترام خاصی قائل بودند در تلگرافخانه شهر جمع شدند و این اقدام حاکم شهر را تقبیح کردند.

در پی درخواست مردم، مجلس، وزیر کشور را استیضاح کرد ولی وزیر به کلی منکر این ماجرا شد.

فرار از زندان

دو ماه بعد فرخی از زندان گریخت در حالی که با زغال این شعر را بر دیوار زندان نوشته بود:

به زندان نگردد اگر عمر طی/ من و ضیغم‌الدوله و ملک ری

به آزادی ار شد مرا بخت یار/ برآرم از آن بختیاری دمار

او به تهران رفت و در آنجا شروع به نوشتن مطالبی انتقادی و اشعاری در مدح آزادی در مطبوعات کرد.

لرد کرزن وزیر امورخارجه بریتانیا که بخاطر نقش خود در قرارداد ۱۹۱۹، چهره ای بدنام بین ایرانیان است

او خطاب به لرد کرزن  انگلیسی در نقد قرارداد ۱۹۱۹ چنین سرود:

لرد کرزن عصبانی شده‌است/ داخل مرثیه خوانی شده‌است

ما بزرگی به حقارت ندهیم/ گوش بر حکم سفارت ندهیم

 آخر ای لرد ز ما دست بدار/ کشور جم نشود استعمار

بهر دلسوزی ما اشک مبار/ تا نگویند ز الغای قرار

نشریات فرخی

فرخی در سال ۱۳۰۰ روزنامه طوفان را در تهران منتشر کرد. این روزنامه در طول مدت انتشار بیش از ۱۵ بار توقیف شد. گاه نیز به خاطر زندان افتادن فرخی، دچار وقفه در انتشار شد اما فرخی با در دست داشتن رسانه های دیگری چون پیکار، قیام، طلیعه، آیینه افکار و .. همچنان می نوشت و می سرود. او درباره توقیف نشریه طوفان این طور سرود:

هر خامه نکرد ناکسان را توصیف/ هر نامه نکرد خائنان را تعریف

آن خامه ز پافشاری ظلم شکست/ آن نامه به دست ظالمان شد توقیف

حسین مکی درگذشت فرخی یزدی را فقدان ادبی جبران ناپذیری می داند 

کتک خوردن در مجلس

فرخی یزدی در سال ۱۳۰۷ به عنوان نماینده مردم تهران در مجلس شورای ملی برگزیده شد. او به همراه محمود رضا طلوع، جناح اقلیت مجلس که مخالف رضاشاه بود را تشکیل داد. تقریبا تمامی آن مجلس حامی رضا خان بودند. فرخی یک بار در صحن مجلس از سوی حیدری نماینده مهاباد که طرفدار رضاخان بود، کتک شدیدی خورد. سایر نمایندگان هم در طول دوران نمایندگی مجلس فرخی، کم به او ناسزا و دشنام ندادند.

او که دید امنیت جانی ندارد چند شب در مجلس خوابید و یک شب مخفیانه از تهران فرار کرد. فرخی از راه شوروی به آلمان رفت و مدتی در نشریه پیکار، به حکومت وقت ایران تاخت و چندی بعد به ایران بازگشت.

آمپول هوا

طولی نکشید که دستگاه رضاشاه او را به بهانه بدهی به یک کاغذفروش به زندان انداخت. در همان اوضاع، دستگاه او را متهم به اسائه ادب به مقام سلطنت کرد و فرخی با این اتهامات به ۳۰ ماه زندان محکوم و به زندان قصر منتقل شد.

سلولی در زندان سابق قصر که گفته می شود فرخی یزدی روزهای قبل از مرگش را در آن سپری کرده است

طولی نکشید که خبر مرگ فرخی یزدی در بین اهالی شهر پیچید. علت مرگ از سوی دستگاه، مالاریا و نفریت (التهاب کلیه) ذکر شد اما بنا به اظهار دادستان محاکمه عمال شهربانی، فرخی در بیمارستان زندان، با تزریق آمپول هوا توسط پزشک احمدی کشته شد. 

  منبع: خبرگزاری ایرنا برچسب ها: سعدی ، رضا خان ، شعر

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: سعدی رضا خان شعر فرخی یزدی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۸۲۶۶۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مصرف خودسرانه این آمپول خطرات جبران ناپذیری دارد!

 به گزارش تابناک، همشهری آنلاین نوشت: طبق گزارش جامعه پزشکی آمار مصرف خودسرانه دارو در ایران بالاست، اما این رقم در داروهای تقویتی ازجمله آمپول‌های نوروبیون قابل‌توجه‌تر است. سرانه مصرف داروهای تزریقی در ایران حدود ۱۱.۴درصد و تقریبا ۴برابر جوامع توسعه‌یافته است.

آمپول نوروبیون از ویتامین‌های ب۱۲، ب۶ و ب۱ تشکیل شده و در بین مردم ایران به‌عنوان آمپول تقویتی معروف است؛ دارویی بسیار رایج که عموم مردم تصور می‌کنند باید برای درمان بیماری‌های مختلف، رهایی از خستگی و تقویت نیروی جسمانی تزریق کنند. عجیب‌تر آنکه توصیه‌های مردمی برای تزریق نوروبیون هم به‌شدت رواج گرفته و بسیاری از مردم یکدیگر را به تزریق این آمپول در مواجهه با انواع بیماری‌ها و خستگی‌های روزانه توصیه می‌کنند. با این که نوروبیون از خانواده ویتامین‌های گروه ب و در درمان بسیاری از اختلالات مؤثر است، اما اخطار جدی درباره آن مصرف بی‌رویه و بدون تجویز پزشکان است؛ چون می‌تواند عوارض مرگباری را برای فرد به همراه داشته باشد.

جدیدترین مطالعات نشان می‌دهد که مصرف خودسرانه این داروی ارزان و در دسترس می‌تواند زمینه بروز انواع مختلف سرطان را فراهم کند. پزشکان هم می‌گویند یکی از دلایل مهم افزایش کبد چرب غیرالکلی در جامعه ایرانی استفاده مکرر از نوروبیون‌هاست؛ این در حالی است که مصرف بیش از حد نوروبیون، دوز فلزات سنگین موجود در بدن را هم بالا می‌برد و می‌تواند به عوارضی ازجمله مسمومیت منجر شود.

خوش‌فروش‌ترین داروی داروخانه‌ها
صاحب یک داروخانه در شمال تهران، نوروبیون رو یکی از خوش‌فروش‌ترین داروهای موجود عنوان می‌داند و می‌گوید: «به طور میانگین روزانه ۶۰ تا ۷۰ آمپول را می‌فروشیم اما این عدد در برخی زمان‌ها به ۱۰۰ عدد فروش روزانه هم می‌رسد. نوربیون به طور کلی داروی ارزان و رایجی است و بین مردم هم به عنوان آمپول تقویتی معروف شده است. بسیاری از کسانی که به ما مراجعه می‌کنند، می‌گویند در مواقع خستگی و کاهش قوای جسمانی این آمپول را ترزیق می‌کنند. قیمتش هم چندان گران نیست و هر کسی از پس خرید یک آمپول ۱۰ هزار تومانی برمی‌آید.»

او درباره این که آیا حاشیه سود فروش این محصول باعث افزایش مصرف آن شده است، بیان می‌کند: «سود چندانی برای ما ندارد اما به طور کلی استقبال از آن زیاد است. هم پزشکان زیاد تجویز می‌کنند و هم تقاضای شخصی آن زیاد است. ما مراجعات زیادی داریم که در زمان خستگی و بی‌حالی هم سرم تزریق می‌کنند و هم آمپول نوربیون. عمدتا هم عنوان می‌کنند که حالشان پس از تزریق این داروها بهتر می‌شود.»

درباره نوروبیون

• آمپول تزریقی عضلانی
• حاوی ویتامین‌های ب۱۲، ب۶ و ب۱
• آمپول نوروبیون نسبت به قرص آن، میزان جذب بالاتری در بدن دارد
• برای درمان کم خونی، سوزن سوزن شدن پوست، اختلالات عصبی، احساس خستگی مفرط، بهبود سلامت سیستم عصبی و تقویت سیستم ایمنی بدن
• عوارض جانبی خاصی ندارد
• محدودیت سنی دارد و برای افراد زیر ۱۴ سال توصیه نمی‌شود
• مصرف آن باید با نظر پزشک باشد تا با داروهای دیگری که شخص مصرف می‌کند، تداخل نداشته باشد.